معماری و معماران سبزوار

پنج‌شنبه ٢٠/فروردین/١٣٩۴ - ٩/اپریل/٢٠١۵

یکی از نکته‌های مهم در معماری سنتی و ملی ما رعایت «اقلیم» است، یعنی آنچه امروزه بسیار نادیده گرفته می‌شود و معماران در هر شهری صرف نظر از موقعیت و اقلیم سعی می‌کنند خانه‌ها و بناهایی یکسان بسازند.

در این زمینه، یکی از کارهای بایسته ثبت و بررسی معمارهای بازمانده از گذشته و معماری سنتی و آشنایی با سبک‌های و شگردهای ساخت و طراحی بناها در جغرافیا و اقلیم‌های گوناگون است. کتابی که امروز معرفی می‌کنم تلاشی در همین زمینه است:



نام کتاب: معماری و معماران سبزوار
نویسنده: حمید معماری
ناشر: انتشارات فیروزی، سبزوار
سال: پاییز ١٣٩٢ خ/ ٢٠١٣ م.
صفحه: ٢٧٠

کتاب در هفت فصل نگاشته شده است که فهرست آنها چنین است:

فصل یکم: شناخت تاریخی سبزوار
فصل دوم: معماری ایرانی
فصل سوم: معماران
فصل چهارم: معماری سبزوار (معماری خانه‌های سبزوار)
فصل پنجم: قسمت‌های مختلف خانه‌های سنتی
فصل ششم: مصالح ساختمانی در معماری سنتی
فصل هفتم: گونه‌های مختلف آجرچینی در بناهای سنتی
ضمائم

نویسنده در مقدمه چنین می‌نویسد:

هر جا سخن از معماری سنتی می‌شود یا کتابی و جزوه‌ای نوشته، فیلمی تهیه و ساخته، از آثار معماری و بناهای سنتی و اصیل ایرانی بحث و گفتگو می‌شود، همیشه حرف و حدیثها پیرامون شکل بناها و نقشه و طرح و تاریخ و قدمت بنا بوده، و از یکی از عوامل اصلی آن – که سازندگان و پدیدآورندگان این آثار می‌باشند – سخنی گفته و نوشته نمی‌شود، چرا که اگر آنان نبودند، بطور قطع نام و نشانی از این آثار و بناها هم وجود نداشت.
....
معماری سنّتی دانشگاه و استادان برجسته‌ای داشته است. دانشگاه آن همان کارگاه‌های ساختمانی بوده است که در آن کار می‌کردند. استادان آن نیز بنّاها و معماران آن دیار بودند و دانشجویان آن هم همان کارگرانی که پا به پای استادان خود از طلوع تا غروب خورشید به کار مشغول بودند.
...
به طور تقریبی در شهرستان سبزوار نه صد اثر و دویست بنای تاریخی مربوط به معماری وجود دارد که تنها پنجاه واحد از آن به ثبت رسیده است. اطلاعات موجود درباره آنها اطلاعات شناسنامه‌ای و عکس و نقشه و مطالبی در مورد نوع بنا و قدمت و تاریخ آن و دیگر خصوصیات آنها است و در این میان اغلب از ذکر نام و مشخصات و سازندگان و خالقان این آثار و ابنیه یا به دلیل بی‌توجهی یا ناآگاهی و عدم اطلاع غفلت شده است. از طرفی این اطلاعات موجود و ناکافی غالبا توسط دانشجویان رشته‌های مربوط به عنوان پروژه یا کار عملی و پایان‌نامه جمع‌آوری و ارائه شده که در بعضی موارد توسط استادان فن بر آن نظارت کافی و وافی اعمال نشده است.

همان گونه که از فهرست کتاب پیدا است هدف نویسنده در واقع گردآوری اطلاعات درباره‌ی معماران سبزوار و سپس بررسی خانه‌ها و بناهای سنتی سبزوار و شرح و توصیف مصالح و بخش‌های گوناگون بناهای سنتی مانند ورودی، هشتی، دالان، حیاط، ایوان، اتاق‌ها، تالارها، آشپزخانه، آبریزگاه (دستشویی)، بادگیرها، حوض‌ها، گرمابه‌ها و گلخن، و آب انبار است.

این کتاب جلد نخست از مجموعه کتاب‌های «معماری خانه‌های ایرانی» است. امیدوارم به زودی کتاب‌های بعدی هم به زودی منتشر شوند.